Say it with Flowers! Izložba u Beču

Negde krajem avgusta smišljala sam da tokom septembra odem do Beča na jedan dan kako bih obišla carske vrtove dok je lepo vreme. I  skoro da sam odustala od te ideje zbog organizacije. Kad, sredinom septembra, jedne večeri, vidim na Instagramu  da je u toku izložba Say it with Flowers baš u Beču (Hvala Instagramu!). Postavka je bila do kraja meseca, još desetak dana, i to je bio znak! Odskočila sam sa sofe od oduševljenja i rekla:”To je to, sad stvarno moram da idem!” Suprug se složio da “kad se mora, mora se “:). Odmah sam javila sestri K. koja je isto tako brzinski potvrdila da je za bečki izlet. Tri dana posle, krenule smo.

Izložba pod nazivom Sag’s durch die Blume ili na engleskom Say it with Flowers bila je do pre neki dan otvorena.  Tema je bilo cvetno slikarstvo bečkih majstora od XIX  do početka XX veka. Izložba je bila smeštena u donjoj Belvedere palati u Oranžeriji. Predstavljena su dela dvadesetak umetnika, pretežno iz perioda XIX veka uz par slika iz ranijih vekova i na kraju Gustava Klimta. Kustos izložbe je Rolf H. Johansen.

Belvedere donja palata

Beč kao centar cvetnog slikarstva

Beč kao carska metropola Austrijskog carstva je tokom XIX veka bio jedan od najvećih kulturnih i umetničkih centara Evrope. Cvetno slikarstvo je u tom periodu naročito cvetalo i doživelo preobražaj baš u Beču. Politički okviri perioda koji je tema ove izložbe su s početka XIX veka događaji poput Napoleonovih ratova i osvajanja širom Evrope, Austrijsko carstvo pod ovim nazivom od 1804.godine, Napoleonov slom i veliki Bečki kongres 1815. na kom su ponovo prekrojene geopolitičke granice starog kontinenta i nastojanje da se očuva “Stari režim” ili stari poredak u svetu, zatim nova revolucija 1848/1849. godine uz nove promene i kraj ovog perioda koji je označen izbijanjem Prvog svetskog rata 1914. godine. Ovakva politička dešavanja pratile su velike društvene promene, kao i ubrzani ekonomsko-tehnološki razvoj. Sve ovo je imalo uticaja i na umetnost.

Beč, tokom XIX veka, postaje centar cvetnog slikarstva, počevši sa Bidermajer stilom, a nadovezujući se prethodno na zlatno doba holandskog slikarstva i cvetne motive u umetnosti. S početka XIX veka u Beču cveće kao glavni motiv na slikama dobija nov zamah i raznovrsnost. U predhodnom veku botanika kao nauka doživljava neverovatan razvoj i interesovanje za proučavanjem širom Evrope. Otkrivaju se i istražuju novi kontinenti i zemlje (npr. Australija) odakle se vraćaju brodovi puni egzotičnih i retkih biljnih vrsta koji se donose u Evropu. Biljke se potom proučavaju, klasifikuju, prilagođavaju na evropske klime, razmnožavaju i postaju predmet strasti i prestiža.  A umetnici ih ovekovečuju na svojim slikama.

Osnivačem Bečke škole cvetnog slikarstva smatra se Johan Baptist Dreksler (Johann Baptist Drechsler) koji je slikao po ugledu na holandske mastore XVII i s početka XVIII veka i u manjem  formatu. Teme su najčešće cveće u vazama, međutim, ima i cvetnih pejzaža, kao što je polje makova ili bašta sa dalijama. Uz raznovrsno i raznobojno cveće koje stiže iz raznih delova sveta slikani su i voće i često insekti poput leptira ili ptičica. Sve je prikazano vrlo detaljno i živopisno.

Cvetne poruke na slikama

Jedan od naistaknutijih ranijih predstavnika ove škole bio je  Johan Knap (Johann Knapp). Knap je bio cvetni slikar vrtova i staklenika u Šenbrunu, gde je beležio domaće i egzotične vrste. Na izložbi je izložena njegova slika koju je naslikao kao omaž Nikolaus Jozef fon Žakin (Nicholaus Joseph von Jacquin). Fon Žakin je bio jedna od najznačajnojoj ličnosti u botaničkom pogledu u Beču.

U pitanju je slika sa vazom dekorativnog buketa.  Svaka vrsta cveća predstavljena samo jednim primerkom, po jedan cvet iz svake države i klimatske zone. Buket je sadržao i cveće koje nosi nazive po Žakinu i Karlu Lineu. U sredini se nalazi cvet Rajske ptice ili Strelicije (cvet je dobio naziv po britanskoj kraljici Šarlot koja je rođena kao princeza od Meklenberg-Strelic) a na vrhu buketa nalazi se cvet Justicia cristata čije ime znači nešto slično kao “ovenčana ili krunisana pravda” (mada može biti i neko drugo značenje). Uz posvetu slika nosi verovatno i političku poruku u vidu cveta na vrhu kao što oslikava onovremenski kolonijalizam i migraciju.

Bečke slikarke cveća

Negde sredinom veka pokret je zapao u period stagnacije i krize kada su traženi novi izrazi i inspiracije. Bidermajer je završen i slikari su se okrenuli domaćoj flori, posebno šumskoj i Alpskoj kao i cvetnim pejzažima.  Baš u ovom periodu ženski slikari uzimaju sve više učešća na umetničkoj sceni. Pojava ženskih slikara je uočljivija tokom druge polovine XIX veka, naistaknutije predstavnice cvetnog pokreta od 1880-tih do početka XX veka bile su Olga Vizinger-Florijan (Olga Wisinger-Florian), Tina Blau i Mari Egner.

Tina Blau iz 1900.godine. Ova mi se najviše dopala.

Sve su bile poznate i kao pejzažisti. Uz slikanju cveća u vazama često su slikale cvetne pejzaže i  cveće u što prirodnijem okruženju. Olga Vizinger-Florijan bila je najuspešnija. Ovo mi je bio jedan od prvih utisaka o izložbi, prisustvo ženskih slikara, pošto smo izložbu krenule slučajno da gledamo od kraja, a tu su hronološko izlagane bile slike baš ovih slikarki koje sam pomenula uz neke druge poput Pauline fon Kudelka-Šmerling (Pauline von Koudelka-Schmerling) i Rozalije Amon (Rosalia Amon).

Van Gogov uticaj

Da suncokreti dobiju istaknutije mesto na cvetnim slikama u Beču, možemo se zahvaliti, naravno, Van Gogu. U Beču je 1906. održana izložba Van Gogovih slika između ostalih i Suncokreti. Suncokreti su ostavili utisak na bečke slikare, pošto se ubrzo posle toga suncokreti kao glavni motiv pojavili na slikama Gustava Klimta i Egona Schiele koji ih slikaju na svoj način i pod uticajem  moderne umetnosti. Delima ova dva umetnika uz suncokrete i mak  završava se u hronološkom smislu ova cvetna strana umetnosti bečke izložbe.

Gustav Klimt, Seoska bašta sa suncokretima, 1907.

Say it with Flowers o prošlosti i sadašnjosti

Cveće koje je najčešće prikazivano na slikama su lale, zumbuli, ruže, božuri, hortenzije, ladolež, gladiole, dalije, jorgovan, strelicija. Gledam onaj ladolež na slikama i  ima ga na više slika, onako deluje kao prava zvezda, stigao iz tropskih krajeva Amerike, a on je danas kod nas svuda, ja ga imam i na selu i evo, u dvorištu, u saksijama, svuda se prilagođava i izgleda fino.

I još jedan utisak, vizuelni, gotovo sve slike sa buketima imaju razbojno cveće, kao vatromet. Verovatno da je bio takav ukus prilikom aranžiranja u Beču tokom XIX veka, pri čemu nije bilo ovoliko boja i kombinacija kao danas  pre više od sto godina, a možda su i kustosi smatrali da takve slike najbolje oslikavaju temu.

Cveće na slikama sem što svedoči o umetničkom stilu govori uvek i simboličkim jezikom.  I meni najzanimljivije, priča priče o društvenim promenama, o oduševljenju novim egzotičnim cvećem i ponovnom otkrivanju domaćeg cveća, o moći i sjaju Ringstrasse ere.

Carstvo je nestalo. Cveće ostalo. Na slikama i baštama i balkonima širom sveta.

Umetnost i istorija sa cvetne strane ili recite to cvećem, tj. Say it with Flowers! Jedan potpuno novi svet mi je otkriven ovom izložbom!

P.S. Nabavite seme ladoleža! I suncokreta!

Hvala na čitanju!